Họa sĩ

Khi thi đại học, tôi và em gái cùng phòng thi.

Tôi cố tình ra muộn hơn nó vài phút.

Vừa thấy tôi, ba lập tức đẩy nó sang một bên, mặt mày rạng rỡ đi về phía tôi.

“Con gái ngoan, vất vả rồi! Thi sao rồi, vào Thanh Bắc chắc không vấn đề chứ?”

Tôi liếc nhìn em gái và mẹ kế, mặt hai người đều tái mét.

1

Nhà tôi có mỏ, ba tôi là chủ mỏ.

Ông ấy to con, ít học, và có… rất nhiều phụ nữ.

Mẹ tôi là vợ cả.

Trong thời gian “tại vị”, ngoài kia có ba người được ông ta sắm nhà, mở trà quán, tạp hóa - còn số “không chính thức” thì đếm không xuể.

Mẹ tôi luôn mắt nhắm mắt mở, nói đàn ông ai chẳng thế, miễn mang tiền về nhà là được.

Cho đến khi một trong số mấy “tiểu thiếp” kia sinh được một trai một gái, ỷ vào có con nối dõi mà bắt đầu kiêu ngạo, coi việc khiêu khích mẹ tôi là thú vui hằng ngày.

Nửa đêm gọi điện, nói ba đang ngủ bên cạnh mình.

Cười mỉa rằng mẹ không đẻ nổi con trai, sản nghiệp nhà họ Tần sớm muộn cũng là của con bà ta.

Sau đó thì nhiều đêm, bà ta còn trơ trẽn kéo cả người đến tận cửa nhà…

Ba tôi đúng là tra nam chính hiệu.

Không những không đuổi người đi, còn mắng mẹ nhỏ nhen, chẳng có dáng vẻ “chính thất”.

Rồi ông ta ôm nhân tình đi ngủ ở phòng khách.

Mẹ tôi nằm trong phòng, nghiến răng tức giận, miệng lẩm bẩm chửi hồ ly tinh, rồi đeo tai nghe cho tôi khỏi nghe thấy.

Trong ký ức của tôi, mẹ luôn là người nhẫn nhịn.

Nhưng trong sự thiên vị tuyệt đối của ba, mọi nỗ lực phản kháng của bà đều trở nên… vô vọng.

2

Khi họ ly hôn, tôi mới học lớp Hai.

Người phụ nữ chưa từng đi làm một ngày, luôn coi trọng quyền kiểm soát tài chính trong nhà ấy, hôm ly hôn lại kiên quyết đến mức - không lấy của ba tôi một xu!

Và ngay sau khi ký đơn ly hôn, ba tôi cưới luôn người phụ nữ kia.

Tôi còn nhớ rất rõ.

Ngày ấy, bà ta ném toàn bộ đồ của mẹ con tôi ra ngoài, vứt tứ tung khắp đường.

Hai đứa con của bà ta - con gái nhỏ hơn tôi nửa tuổi, con trai nhỏ hơn hai tuổi - đúng là chẳng biết điều, nhảy nhót trên đống quần áo của tôi và mẹ, cười đùa như đang giẫm lên chiến lợi phẩm.

Bà ta nhổ nước bọt về phía chúng tôi, nói rằng mẹ con tôi đáng đời.

Mẹ kéo tôi lại, lặng lẽ cúi xuống nhặt từng món đồ, cho hết vào bao đựng đồ cũ.

Sau đó, bà thuê một căn phòng nhỏ để hai mẹ con sống tạm.

Ba ngày liền, mẹ không nói một câu nào.

Cũng chẳng rơi một giọt nước mắt.

Đến ngày thứ tư, bà đi xin việc - làm nhân viên bán giày.

Bà nói, từ nay sẽ không dựa dẫm vào đàn ông nữa.

Bà phải sống cho ra người!

Người đàn bà kia tên là Trương Hồng.

Cô ta rất thích đến cửa hàng nơi mẹ làm việc, ra dáng kẻ cả, sai mẹ tôi lấy giày cho mình thử.

Thích nhìn mẹ tôi quỳ nửa gối xuống đất, giúp cô ta đi giày.

Mẹ tôi - người từng là vợ cả đường đường chính chính - vì kế sinh nhai, đành phải cắn răng hạ mình, phục vụ cho kẻ đã cướp đi tất cả của mình.

Chuyện đó không tổn hại về thể xác nhưng là một nỗi sỉ nhục chí mạng.

Mỗi lần tiễn Trương Hồng xong, về đến nhà, mẹ đều nổi cơn thịnh nộ.

Đập cửa, ném đồ, rồi mắng tôi - tại sao tôi không phải là con trai?

Nếu tôi là con trai, thì cha tôi sẽ không bỏ rơi bà.

Bà đem tất cả hy vọng của mình đặt lên người tôi.

“Doanh Nhi, con phải học thật giỏi, phải vẽ thật giỏi!

Đàn ông không thể dựa vào được, con chỉ có thể dựa vào chính mình!”

“Con phải vượt qua được con của Trương Hồng! Phải làm mẹ nở mày nở mặt!”

“Con có biết để cho con học vẽ, mẹ tốn bao nhiêu tiền không?

Mẹ phải quỳ xuống đất mang giày cho hồ ly tinh kia, con mà không có thành tích gì thì mẹ làm tất cả có ích gì chứ?!”

“Chỉ được 98 điểm à?!

Cuối kỳ mà không có ba môn 100 điểm thì đừng gọi mẹ nữa!”

“Vẽ cho tốt vào! Phải đạt hạng nhất toàn thành phố!

Để mẹ được hãnh diện với thiên hạ!”

Tôi không phải kiểu thiên tài, cũng chẳng phải người học giỏi bẩm sinh.

Tất cả thành tích tôi có đều đổi bằng mồ hôi và sự cố gắng gấp mấy lần người khác.

Lặp đi lặp lại việc luyện đề, luyện vẽ.

Khi người khác vui chơi, khi người khác ngủ, khi người khác được cưng chiều…

Tôi vẫn cắm đầu vào sách, vào giấy vẽ.

Tôi hiểu rất sớm rằng, tình yêu của mẹ dành cho tôi không phải vô điều kiện.

Tôi phải xuất sắc hơn tất cả mọi người xung quanh.

Tôi là tài sản duy nhất để mẹ có thể ngẩng đầu với đời.

Mỗi khi mẹ nửa quỳ xuống đất giúp Trương Hồng thử giày, bà lại ngẩng đầu lên, giả vờ bình thản mà hỏi:

“Con gái cô dạo này sao rồi?

Học hành có vất vả không?”

Rồi lại cười, nhẹ nhàng mà kiêu ngạo nói:

“Con gái tôi lại đứng nhất toàn khối đấy.

Nếu con cô có bài nào không hiểu, cứ bảo nó qua hỏi con tôi nhé.

Cùng khối, lại là chị em, con tôi chắc chắn sẽ không… ngần… ngại… chỉ… bảo.”

Mẹ tôi học thức không cao.

Nhưng cụm từ “không ngần ngại chỉ bảo” là bà phải tra trong sách mới dám nói.

Nói chậm, nhấn từng chữ, rõ ràng, kiêu hãnh.

Tối hôm đó, về nhà, bà cười sảng khoái, thưởng cho tôi một cái đùi gà to.

Bà nói: “Hôm nay trông mặt Trương Hồng tức xanh lét, mẹ thấy sướng thật!”

Tôi cũng cười, vui lắm.

Ít ra, tôi đã giúp mẹ gỡ lại một ván.

3

Nhưng gỡ được một ván thì sao?

Thứ kề sát cổ chúng tôi, vẫn là tiền.

Suốt sáu năm tiểu học, chúng tôi dọn nhà ba lần - từ biệt thự tự xây sang căn hộ hai phòng, rồi một phòng, và cuối cùng là một căn trọ tồi tàn hơn cả.

Hiện thực như một cái tát thẳng mặt.

Mẹ tôi đánh giá quá cao năng lực của bản thân.

Sự cứng rắn ngày ly hôn, rất nhanh bị hiện thực nghiền nát thành một chén nước đắng.

Tiền ăn, tiền ở, tiền đi lại, tiền thuốc men, tiền học thêm, và cả tiền học vẽ như một cái hố không đáy.

Căng thẳng, mệt mỏi, và nghèo khó, làm cho mẹ ngày càng cáu gắt.

Lông mày bà lúc nào cũng nhíu chặt, nếp nhăn giữa trán sâu dần, bà hay ném đồ, hay gào lên rằng tôi “tốn tiền như rác.”

Ở nhà, tôi thậm chí không dám thở mạnh.

Có lần tôi nói: “Con không muốn học vẽ nữa.”

Bà mắng tôi, bảo tôi vô dụng.

Nói rằng nếu tôi bỏ dở, tất cả những gì bà đã hy sinh trước đó đều uổng phí.

Tôi cắn răng tiếp tục.

Nhưng trong lòng, chỉ muốn trốn.

Tôi không biết cuộc sống thế này đến bao giờ mới kết thúc…

Không hiểu vì sao mẹ phải cố sống cố chết để tỏ ra mạnh mẽ…

Tại sao cuộc hôn nhân thất bại của họ, lại biến thành gánh nặng đè lên tôi.

4

Cho đến năm lớp Năm.

Mẹ tôi bị viêm ruột thừa cấp, phải mổ gấp.

Người chạy đi chạy lại nộp tiền, lấy thuốc là tôi.

Người ký giấy đồng ý phẫu thuật - cũng là tôi.

Nhà nghèo đến mức, mẹ còn hỏi bác sĩ:

“Có thể không gây mê được không?”

Bác sĩ nói: “Không thể.”

Tôi lén đi tìm ba.

Lúc đó, ông đang đánh bài, trong căn phòng đầy khói thuốc và tiếng cười lẫn tiếng chửi bậy.

“Ba, mẹ con bệnh rồi, viêm ruột thừa, phải mổ.”

“Bảo bà ta tự lo đi.”

Ông ngậm điếu thuốc, tiện tay vốc một nắm tiền trên bàn đưa cho tôi:

“Cầm đi, thuê hộ lý cho bà ta.”

Tôi ước chừng số tiền ba đưa khoảng ba nghìn tệ, đủ để giải quyết chuyện gấp, còn dư chút ít.

Tôi “ừ” một tiếng, khẽ nói:

“Cảm ơn ba.”

Đúng lúc đó, có người trong phòng bài lên tiếng.

“Ông Tần này, đây chẳng phải con gái lớn của ông sao? Tên là Tần Doanh à?”

“Con bé này giỏi lắm đấy nhé! Năm nào cũng đứng nhất khối, giỏi hơn con trai tôi nhiều!”

Ba tôi thoáng ngạc nhiên, những người khác tiếp lời:

“Không chỉ học giỏi, còn đạt giải nhất tỉnh môn vẽ đấy.”

“Còn là học sinh ba tốt của thành phố nữa cơ! Đúng là tổ tiên phù hộ rồi!”

Có lẽ, đây là lần đầu tiên ông nghe những điều này.

Tất cả những gì mẹ từng khoe trước mặt Trương Hồng, chưa bao giờ lọt tai ông.

Lúc này, ông mới quay sang, nhìn tôi bằng ánh mắt nghiêm túc:

“Thật à? Giỏi vậy sao?”

Tôi không nói gì, chỉ gật đầu.

Ông bật cười sảng khoái, hãnh diện khoe với cả phòng:

“Thấy chưa, gen nhà tôi đấy! Xuất sắc! Khiêm tốn!”

Tôi nhìn cái dây chuyền vàng to chình ình trên cổ ông, cảm thấy khái niệm “khiêm tốn” trong đầu ông chắc hẳn… có hiểu lầm nào đó.

Tôi nhỏ giọng nói:

“Học vẽ tốn tiền lắm. Con vốn không muốn học nữa, mẹ mệt đến sinh bệnh rồi.”

Ba tôi lại cười lớn, mở ngăn kéo dưới bàn, rút ra một xấp tiền đưa cho tôi:

“Con gái ngoan, chuyện gì dùng tiền giải quyết được thì không gọi là chuyện! Tiền học vẽ sau này, để ba lo!”

“Tiền sinh hoạt, cũng để ba lo!”

“Là do mẹ con bướng, không chịu nhận tiền của ba thôi!”

Ông nhìn tôi từ đầu đến chân, có lẽ bị bộ quần áo cũ kỹ của tôi làm ngứa mắt, lại mở ngăn kéo, rút thêm một xấp tiền nhét vào tay tôi:

“Ra trung tâm thương mại mà mua ít đồ đẹp đi. Con gái của Tần Triệu phải ăn mặc cho xứng đáng!”

Tôi cúi đầu nhìn số tiền trong tay - hơn hai vạn tệ.

Lần đầu tiên trong đời, tôi hiểu ra một điều rõ ràng:

Giỏi giang… có thể đổi thành tiền.

5

Tôi mang tiền đến bệnh viện đóng viện phí, mẹ vẫn đang ngủ.

Sau đó đi siêu thị mua một bình giữ nhiệt, nửa con gà và một cân nấm tươi.

Về nhà, tôi cho vào nồi hầm, rồi vo gạo nấu cơm, vừa học bài vừa canh bếp.

Khi nồi gà chín, tôi chia cơm canh ra từng phần, mang theo bình giữ nhiệt, bắt xe buýt đến bệnh viện.